Unha triloxía sobre a gaita

Están botando  pola TVG este mes dedecembro un gran traballo audiovisual de difusión, recente e moi interesante. Consta de tres partes. A 1ª parte  podes vela no seguinte enlace: CRTVG un documental sobre a gaita galega.

O programa “Naqueles Tempos” comeza hoxe unha triloxía sobre a gaita galega, desde as súas orixes remotas, hai tres milleiros de anos, ata a explosión de gaiteiros e gaiteiras nos anos 90.

Esta entrega do espazo da TVG abranguerá desde as orixes do instrumento ata o inicio da Guerra Civil Española. Os anos escuros do medievo, o rexurdimento, a simboloxía do gaiteiro, a relixiosidade, a festa, etc. son algúns dos argumentos dun programa en que se falará de figuras como Ventosela, Perfecto Feijoo, Santalices e Avelino Cachafeiro, entre outras.

Conducido por Helena Soto e Moncho Lemos, participarán nesta entrega de “Naqueles Tempos” Pablo Carpintero, Hught Cheape, Xabier Blanco, Lorena López Cobas, Xosé L. Foxo, Ana Filgueiras, Xosé A. Durán, Antón Santamarina, Xesús Alonso Montero, Cástor Castro, Anxo Pintos, Xosé M. Rivas Troitiño, Antón Corral, Xosé Ferreirós e Xaime Estévez.

Tamén podes ver  a segunda entrega da triloxía na que se aborda o mundi da gaita galega dende a Guerra civil á morte de Franco, facendo memoria de feitos tan curiosos como os da recolleita de Alan Loman de 1952 entroutos a un gaiteiro da Gudiña, Faustino Luis Seoane, da implantación da "Sección Femenina" polo réxime franquista, e dando logo  un repaso polas principais formaciois que resistiron naqueles anos difíciles: Os irmáns Garceira de Melide, Airiños do Parque de Castrelo de Vigo, Os Morenos de Lavadores, Os Irmáns Portela,  Os Montes de Lugo, Os Campaneiros de Vilagarcía, Os Areeiras de Catoira, Os Tempranos da Coruña, Os Rosales de Rianxo ata chegar aos Faíscas do Xiabre e os Raparigos de Ferrol. Gustonos comprobar que o traballo que realizamos xa hai un tempo colaborando e impulsando o proxecto da realización dun estudo sobre a vida e a obra dos Campaneiros é un material recoñecido e incorporado a traballos posteriores coma este audiovisual, especialmente no tocante a anécdotas de interese como a aspectos gráficos (un gran número de fotografías que reproducimos no libro editado no ano 2005)

Título do programa da TVG que emite a triloxía.

Citanse a todos eles tanto polo feito de gravar como de manifestar esa diversidade de repertorio e mesmo sonora que era daquela unha característica ao tocaren con gaitas de dististas afinaciois que eran representativas das distintas zonas (algo que comentamos xa noutra entrada titulada a gaita folclórica a debate): as grileiras e o maior uso de adornos das Rías Baixas, o Si bemol e un uso máis sobrio das comarcas do norte e o interior de Galicia,

Aínda faltaba a emisión  da terceira parte desta triloxía  cando creamos a entrada, que finalmente se emitiu o 23 de decembro. nesta terceira parte nótase máis a ausencia de voces menos institucionais e máis críticas co devir da gaitas nas últimas décadas. ë moi evidente, por exemplo, a importancia que se lle dan ás tomas de posesión de Manuel Fraga como presidente da Xunta coa presenza de centos e centos de gaiteiros ou  na chamada "guerra das gaitas" darlle voz a Foxo e non ofrecer ao telespectador unha opinión de contraste en tempo e forma como a da Asociación de Gaiteiros Galegos, co que dalgún xeito convértese o documental por momentos e parcial e falta de obxectividade.

 Os tres programas son un repaso áxil sobre a historia do instrumento que a pesar de centrarse en Galicia, reproduce indirectamente as idas e vidas polas que pasaron os gaiteiros e o mundo da gaita tamén na nosa comarca do Bierzo.  Nosoutros eiquí no Bierzo, ao igual que se fai na primeira parte da serie, podemos ratrexar a presenza dos gaiteiros ao longo da historia tanto en testemuñas artísticas do estilo de figuras de retablos das nosas igrexas, como en textos de autores do Rexurdimento afincados no Bierzo coma Antonio Fernández Morales, que editou os seus versos en galego do Bierzo dous anos antes que Rosalía e que nomea ao gaiteiro de Sorribas e a presenza da gaita nas vendimas de Vilafranca. E logo, a historia do gaiteiro da Gudiña que aparece na segunda entrega, podería ser en gran medida a historia de muitos dos nosos interpretes tradicionais, a meirande parte falecidos xa, Isidro, Pepe, Emilio... Outro aspecto interesante deste documental é que nos axuda a entender o mundo da gaita no seu conxunto pois, sen lugar a dúbidas, formamos parte deste mundo que se retrata nestes programas nos que botamos de menos algunha chiscadela á existencia de gaiteiros de gaita galega máis aló do Cebreiro.